Qaraqalpaq hám ózbek tiller Qaraqalpaqstan Respublikasınıń mámleketlik tili bolıp tabıladı. Qaraqalpaq hám ózbek tillerine mámleketlik til statusınıń beriliwi respublika aymaǵında jasap atırǵan milletler hám xalıqlardıń óz ana tilin paydalanıwında konstituciyalıq huqıqların kemsitpeydi.
Qaraqalpaqstan Respublikasında barlıq puqaralarǵa mámleketlik tildi úyreniw hám onıń aymaǵında jasap atırǵan milletler hám xalıqlardıń tillerine húrmet penen qatnasjasaw ushın sharayatlar jaratıladı, bul tillerdi rawajlandırıw ushın jaǵdaylar dúzip beriledi. Puqaralardı mámleketlik tilge úyretiw biypul ámelge asırıladı.
Qaraqalpaqstan Respublikasında jasap atırǵan puqaralar oqıw tilin erkin tańlaw huqıqına iye. Qaraqalpaqstan Respublikası mámleketlik tilde, sonday-aq zárúrligi menen múmkinshiligine qarap basqada ayırım tillerde, ulıwma, kásip-texnikalıq, orta arnawlı hám joqarı bilim alıwdı támiyinleydi.
Qaraqalpaqstan Respublikasınıń nızam aktleri, mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımlarınıń basqada hújjetleri mámleketlik tilde qabıl etiledi hám járiyalanadı. Bul hújjetlerdiń awdarmaları zárúr bolǵan jaǵdaylarda basqa da ayırım tillerde járiyalanadı. Jergilikli hákimiyat hám basqarıw uyımlarınıń hújjetleri mámleketlik tilde qabıl etiledi hám járiyalanadı. Ayırım milletlerdiń wákilleri tıǵız jasap atırǵan orınlarda jergilikli hákimiyat hám basqarıw uyımlarınıń hújjetleri respublikanıń mámleketlik tilinde hám sol millet tilinde qabıl etiledi hám járiyalanadı.
Mámleketlik hákimiyat hám basqarıw uyımlarında jumıs mámleketlik tilde alıp barıladı hám zárúrligine qaray basqa ayırım tillerge awdarıw támiyinlenedi.
Respublikada ótkeriletuǵın xalıqaralıq ánjúmanlardıń jumıs tili – mámleketlik til, sonday-aq qatnasıwshılardıń ózleri tańlaǵan tiller bolıp tabıladı.
Kárxanalarda, mákemelerde, shólkemlerde hám jámiyetlik birlespelerde is júrgiziw, esap-statistikalıq hám finanslıq hújjetler mámleketlik tilde bilmeytuǵın jámáátlerde mámleketlik til menen bir qatarda basqada tillerde ámelge asırılıwı múmkin. Sud isleri mámleketlik tilde yamasa sol jerdegi kópshilik xalıqtıń tilinde júrgiziledi. Iste qatnasıp atırǵan, sud isleri júrgizilip atırǵan tilde bilmeytuǵın adamlarǵa dilmash arqalı is materialları menen tanısıw, sud processinde qatnasıw huqıqı hám sudta óz ana tilinde shıǵıp sóylew huqıqı támiyinlenedi.
Kárxanalar, shólkemler hám mákemeler arasındaǵı ekonomikalıq tartıslardı qarap shıǵıw hám sheshim qabıl etiwde mámleketlik til qollanıladı. Ekonomikalıq tartıslar táreplerdiń kelisimi menen basqa da tilde qarap shıǵılıwı múmkin.
Qaraqalpaqstan Respublikasında notariallıq háreketler mámleketlik tilde ámelge asırıladı.Puqaralardıń talap etiwi boyınsha notaries yamasa notariallıq háreketlerdi orınlawshı adam tárepinen rásmiylestirilgen hújjettiń teksti rus tilinde yamasa múmkinshilikler bar bolsa basqada maqul bolǵan tilde beriledi. Puqaralıq halat aktleri, adamnıń kim ekenligin hám onıń huqıqların tastıyıqlaytuǵın hújjetler mámleketlik tilde rásmiylestiriledi, al zárúr bolǵan jaǵdayda basqa ayırım tilde tákirarlanıwı múmkin.
Qaraqalpaqstan Respublikasınıń aymaǵında jasap atırǵan adamlarǵa, mámleketlik shólkemler hám mákemelerge, jámiyetlik birlespelerge arzalar, usınıslar, shaǵımlar menen mámleketlik hám basqada tillerde múrájat etiw huqıqı támiyinlenedi.
Qaraqalpaqstan Respublikasında jasap atırǵan adamlar qanday millette ekenligine qaramastan óz ismin, ákesiniń atın hám familiyasın, milliy tariyxıy dástúrlerge muwapıq túrde jazıw huqıqına iye boladı.
Mákemeler, shólkemler hám jámiyetlik birlespeler mórleriniń, shtamplarınıń, blankalarınıń tekstleri mámleketlik tilde jazıladı.
Qaraqalpaqstan Respublikası xalıqaralıq shártnamasınıń tekstleri, shártnamanıń ózinde basqa nárse názerde tutılmaǵan bolsa, mámleketlik tilde hám shártlesiwshi tárep (tárepler) tilinde dúziledi.
Búgingi kúnde Kegeyli rayonı Mámleketlik xızmetler orayı xızmetkerleri tárepinen kóshpeli mámleketlik xızmetler kórsetiw dawamında rayondaǵı awıl puqaralar jıyını, mákan puqaralar jıyını, mektepler hám mektepke shekemgi bilimlendiriw bólimleri xızmetkerlerine, Jaslar 1+1 baǵdarlaması sheńberinde rayondaǵı jumıssız jaslarǵa mámleketlik til haqqında túsinik
Qaraqalpaqstan Respublikasında mámleketlik yamasa basqada tillerge mensinbey yamasa qaslıq penen qatnas jasaw qadaǵan etiledi. Puqaralardıń qarım-qatnas, tárbiya hám oqıw tilin tańlap alıw huqıqın ámelge asırıwına tosqınlıq jasawshı adamlar nızam hújjetlerine muwapıq juwapker boladı.
R.Nurullayeva,
Kegeyli rayonı Mámleketlik
хızmetler orayı bas qánigesi
17.03.2022 14:16:22
540
