Pensiya qorı bóliminiń jumıs júrgiziwshisi pensiya alıwshınıń sorawına tiykarlanıp málimleme sistemasındaǵı maǵlıwmatlar tiykarında pensiya gúwalıǵın rásmiylestiredi.
Onda gúwalıqtı rásmiylestiriw ushın pensiya alıwshınıń tiyisli fotosúwreti málimleme sisteması arqalı is júrgiziwshi tárepinen basıp shıǵarıladı.
Pensiya gúwalıǵın beriw pútkilley biypul ámelge asırıladı.
Nızamshılıqqa muwapıq, baǵıwshısın joǵaltqanlıq pensiyası bilimlendiriw shólkeminiń oqıwshısı hám studentlerine oqıwdıń pútkil dáwiri dawamında, biraq 23 jasqa tolǵansha tayınlanadı hám tólenedi.
“Puqaralardıń mámleketlik pensiya támiynatı haqqında”ǵı Nızamǵa (https://lex.uz/docs/112314#127690) muwapıq, 18 jasqa shekem mayıplıǵı bolǵan balanı qarap turıw dáwiri pensiyaǵa shıǵıwda jumıs stajına qosıp esaplanadı.
Bunda, tárbiyalaw waqtı pensiya tayınlaw ushın zárúr bolǵan jumıs stajına tek ǵana tárbiyalap turǵan hám tárbiyalawǵa mútáj shaxs penen birge jasaǵan shaxslardan birine qosıp esaplanadı.
Bul qaraw waqtı puqarda ulıwma jumıs stajı keminde 7 jıl bolǵan jaǵdayda
Máselen, siz bir shólkemde islegensiz, biraq pensiyanı esaplaw waqtı kelgende usı islegen dáwirdegi jumıs stajıńız sistemadan shıqpay atır.
Bul mashqala sol waqıtta islegeniniz haqqındaǵı maǵlıwmatlar Birden-bir milliy miynet sistemasına (https://t.me/PensionFundRUz/6277) (my.mehnat.uz) kirgizilmegeninen kelip shıǵadı.
Bunday jaǵdaylarda siz shólkemnen jumısqa qabıl etiw hám jumıstan bosatıw haqqındaǵı buyrıqlardan kóshirmeler alǵan halda hám usı jerde usı dáwir dawamında miynet islegenlik faktin tastıyıqlawıńız kerek boladı.
Sonıń ushın, qanday da bir shólkemge jumısqa ornalasıp atırǵanınızda yamasa ol jerden bosap atırǵanınızda bárqulla shólkemniń kadrlar boyınsha xızmetkerinen maǵlıwmatlarıńız my.mehnat.uz bazasında tolıq sanlastırılǵanlıǵı haqqındaǵı maǵlıwmatlardı sorap alıń.
Ózbekstan Respublikası “Puqaralardıń mámleketlik pensiya támiynatı haqqında”ǵı Nızamınıń 14-statyasına tiykarlanıp (https://lex.uz/docs/112314#127089) texnologiyadaǵı, óndiris hám miynetti shólkemlestiriwdegi ózgerisler, xızmetkerler sanı yamasa jumıs qásietiniń ózgeriwine alıp kelgen jumıslar kóleminiń qısqarǵanı yamasa kárxananıń saplastırılıwı mún
erkekler – 58 jasqa tolǵanda hám jumıs stajı keminde 25 jıl bolǵan jaǵdayda;
Hayal-qızlar – 53 jasqa tolganda hám jumis stajı keminde 20 jil bolgan jagdayda pensiya alıw huqıqına iye boladı.
Eki jumıs ornınızdan da dekret alıwǵa haqılıqsız.
Miynet kodeksiniń 404-statyasına muwapıq hayalǵa tuwıwǵa shekem jetpis kalendar kún hám tuwıwdan keyin eliw altı kalendar kún (tuwıw qıyın keshken yamasa eki yamasa onnan artıq bala tuwılǵan jaǵdayda jetpis kalendar kún) hámiledarlıq hám tuwıwǵa dem alıs berilip, nızamshılıqta belgilengen, biraq ortasha aylıq miynet haqınıń jetpis bes procentinen kem bolmaǵan muǵdarda napaqa tólenedi.
Endi qarań! Ministrler Kabinetiniń 2012-jıl 18-oktyabrdegi 297-sanlı qararı menen tastıyıqlanǵan “Orınbasarlıq tiykarında jáne bir neshe kásipte hám lawazımda islew tártibi haqqında”ǵı rejeniń 18-bántine bola orınbasarlar orınbasarlıq tiykarındaǵı jumıs ornı boyınsha waqtınsha miynetke jaramsızlıq napaqasın alıw, hayal-qızlar bolsa, bunnan tısqarı, hámiledarlıq hám hámiledarlıq hám tuwıw napaqaların alıw huqıqına iye.
Solay eken siz tiykarǵı hám orınbasarlıqtaǵı jumıs ornınızdan hámiledarlıq hám tuwıw dem alıwına shıǵıwıńız hám dekret pulın alıwıńız múmkin.
Bárinen burın, sonı aytıw kerek, jańa redakciyadaǵı Konstituciyamızdıń 52-statyası ekinshi bóliminde mámleket oqıtıwshılardıń abırayı hám qádir-qımbatın qorǵaw, olardıń sociallıq hám materiallıq abadanlıǵı, kásiplik jaqtan ósiwi haqqında ǵamxorlıq etiwi bekkemlep qoyılǵan.
Mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriwi ministriniń 2023-jıl 31-avgusttaǵı 282-sanlı buyrıǵına 1-qosımshada tastıyıqlanǵan Ulıwma orta bilimlendiriw mákemesiniń jetilistirilgen úlgi ádep-ikramlılıq qaǵıydasınıń 11-bántine bola oqıwshınıń ata-anası yamasa basqa nızamlı wákilleri bilimlendiriw mákemesindegi sabaq procesine aralasıwı múmkin emes.
Sonday-aq, bunday huqıq basqa shaxslarǵa da berilmegen.
Bunday háreket bolsa Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodekstiń 197-5-statyasına muwapıq bilimlendiriw mákemesi pedagog xızmetkeriniń kásiplik jumısına bilim alıwshılardıń bilimin durıs hám qalıs bahalawǵa tásir kórsetiw menen kórsetilgen tárizde nızamǵa qayshı túrde aralasıw yamasa bilimlendiriw mákemesi pedagog xızmetkeriniń xızmet wazıypaların orınlawına tosqınlıq eti
puqaralarǵa bazalıq esaplaw muǵdarınıń bes esesinen jeti esesine shekem;
puqaralarǵa bazalıq esaplaw muǵdarınıń bes esesinen jeti esesine shekem;
lawazımlı shaxslarǵa bolsa – jeti esesinen on esesine shekemgi muǵdarda járiyma salıwǵa sebep boladı.
Mine, usı qaǵıydaǵa bola bul jaǵdayda sizler rayonlıq prokuraturaǵa múrájat etiwińiz kerek.
Xızmetkerlerge materiallıq járdem mekteplerde direktor qorınan beriledi. Materiallıq járdem alıw ushın xızmetker usı shólkemde miynet shártnaması tiykarında islewi hám materiallıq járdem alıw ushın tiykar bolatuǵın jaǵdaylardıń júz beriwiniń ózi jetkilikli.
YAǵnıy xızmetker miynet dem alısında, mamanlıǵın arttırıwda yamasa waqtınsha miynetke jaramsızlıq dáwirinde bolıwı onıń materiallıq járdem alıw huqıqın sheklemeydi.
Onda Ministrler Kabinetiniń 02.08.2022-jıldaǵı 425-sanlı qararı menen Ministrler Kabinetiniń 30.09.2019-jıldaǵı 823-sanlı qararı 33-bántine ózgeris kirgizilgen.
Oǵan bola ulıwma bilim beriw mákemeleriniń xızmetkerlerine materiallıq járdem kalendar jıl dawamında eki lawazımlıq miynet haqısı (oqıtıwshınıń tarif stavkası) muǵdarına shekem:
• xızmetkerdiń ózi hám jaqın tuwısqanı (ata, ana, ómirlik joldası, perzenti) qaytıs bolganda;
• awır kesellikke ushıraǵanda;
• xizmetker tábiyiy apachılıqtan ziyan kórgende kórsetiledi.
Qagıydanıń mazmunına bola, xızmetker mektepte miynet shártnaması tiykarında islep atırǵan dáwirde joqarıdaǵı jaǵdaylar júz bergende, direktor qorında qarjı jeterli bolǵan jaǵdayda xızmetker 2 lawazımlıq miynet haqısı muǵdarında materiallıq járdem alıwǵa haqılı.
Mine usı qaǵıyda boyınsha xızmetker 1 kalendar jılda jámi 2 lawazımlıq miynet haqısına shekem materiallıq járdem alıwı múmkin. Bunda xızmetkerge materiallıq járdem beriw boyınsha jumısshı topardıń qararı tiykarında direktor buyrıq shıǵaradı.
Eger medicinalıq juwmaqta xızmetkerdiń keselligi awır ekenligi atap ótilgen bolsa, xızmetker materiallıq járdem alıwǵa haqılı. Sol sebepli sizdegi jaǵdayda da kesellik awır ekenligi medicinalıq juwmaqta kórsetilgen bolsa, onda materiallıq járdem alıwıńız múmkin.
Usı rejeniń 34-bántinde “ulıwma bilimlendiriw mákemesiniń basshısına Qor qarjıları esabınan materiallıq xoshametlew joqarı turatuǵın shólkemniń usınısı tiykarında beriliwi múmkin” degen qaǵıyda boladı.
Biraq bul qaǵıyda MK 425-sanlı qarar menen biykar etilgen.
Soǵan bola, joqarıdaǵı tiykarlar bolǵan jaǵdayda, direktor da materiallıq járdem alıwǵa haqılı.
Nızamshılıqqa muwapıq, baǵıwshısın joǵaltqanlıq pensiyası bilimlendiriw shólkeminiń oqıwshısı hám studentlerine oqıwdıń pútkil dáwiri dawamında, biraq 23 jasqa tolǵansha tayınlanadı hám tólenedi.
Puqaralardıń mámleketlik pensiya támiynatı haqqındaǵı nızamnıń 7-statyasına bola jasqa baylanıslı pensiya alıw huqıqına:
• er adamlar – 60 jasqa tolganda hám jumis stajı keminde 25 jıl bolganda;
• hayal-qızlar – 55 jasqa tolganda hám jumis stajı keminde 20 jıl bolgan jaǵdayda aladı.
Demek, uliwma jaǵdayda hayal-qızlar jumis stajı 20 jil bolganda hám olar 55 jasqa tolganda pensiyaga shiģiwi múmkin.
Biraq jigirma jıllıq jumis stajına iye hayal-qızlar eliw tórt jasqa tolganda pensiya alıw huqıqına iye boladı. Bul qaǵıyda usı nızamnıń 12-1-statyasında atap ótilgen.
Joqarıdaǵı qaǵıydalardıń mazmunına bola sol hayal xızmetker 54 jasqa tolǵannan keyin jeńilletilgen túrde pensiyaǵa shıǵıwı múmkin. YAmasa ol házir mayıplıq pensiyasına shıǵıwı múmkin.
Joqarıdaǵı nızamnıń 15-statyasına muwapıq mayıplıq pensiyaları nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte I hám II topar mayıplıǵı dep tabılǵan shaxslarǵa tayınlanadı.
Qagıydanıń mazmunına bola, apańız mayıplıǵı bar dep tabılsa, mayıplıq pensiyasın alıwǵa haqılı. Usı nızamnıń 17-statyasınıń birinshi bóliminde miynette mayıp bolǵanda yamasa kásiplik kesellikke ushıraǵanda beriletuǵın mayıplıq pensiyaları jumıs stajına qaramastan tayınlanıwı belgilengen.
Sonday-aq, usı normanıń ekinshi bólegine ulıwma kesellik sebepli beriletuǵın mayıplıq pensiyaları mayıplıq baslanǵan waqıtqa shekem tómendegi jumıs stajına ie bolǵan jaǵdayda tayınlanadı:
Jas – Jumis stajı
23 jasqa shekem – 2
23 jastan 26 jasqa shekem – 3
26 jastan 31 jasqa shekem – 5
31 jastan 36 jasqa shekem – 7
36 jastan 41 jasqa shekem – 9
41 jastan 46 jasqa shekem – 11
46 jastan 51 jasqa shekem – 14
51 jastan 56 jasqa shekem – 17
56 jas hám onnan joqarı bolganda – 20.
Salıq summası qaytarılıwı múmkin.
Tek bunda tólengen kontrakt pulı ushın jiberilgen dáramattan salıq tólengen bolıwı shárt. Basqasha aytqanda, bul dáramat rásmiy derekke ie bolıwı talap etiledi.
Salıq kodeksiniń 378-statyasına tiykarlanıp salıq tólewshiniń Ózbekstan Respublikasınıń professional hám joqarı bilimlendiriw shólkemlerinde bilim alıwı (óziniń, sonday-aq, jigirma altı jasqa tolmaǵan perzentleriniń yamasa kúyewiniń (hayalıń) bilim alıwı) ushın tólewge qaratılatuǵın, salıqqa salınıwı tiyis bolǵan is haqı hám basqa da dáramatları salıqtan azat etiledi.
Demek, bul jeńillik ata-anaǵa perzentiniń yamasa studenttiń ózine, jasına qaramastan, kontrakt ushın miynet haqı yamasa rásmiy basqa da dáramatlarınan (salıq tólengen dáramat) tólegen shaxsqa qollanıladı.
Ózbekstan Respublikasınıń professional hám joqarı bilimlendiriw shólkemlerinde bilim alıw ushın baǵdarlanatuǵın qarjılarǵa fizikalıq shaxslardan alınatuǵın dáramat salıǵı boyınsha jeńillikti qollanıw tártibi haqqındaǵı rejeniń (Reklama No 2107) 16-bántine tiykarlanıp:
Ózbekstan Respublikasınıń professional hám joqarı bilimlendiriw shólkemlerinde oqıw ushın tólem fizikalıq tárep tárepinen erkin túrde (naq pul esabınan, fizikalıq táreplerdiń banklerdegi amanat hám basqa da esap betlerinen yamasa plastik kartalardan paydalanǵan halda) ámelge asırılǵanda, salıq shegirmesi Ózbekstan Respublikası Salıq kodeksiniń 396 – 398-statyalarında názerde tutılǵan tártipte mámleketlik salıq xızmeti uyımlarına fizikal
Joqarıdaǵı qaǵıydalarga muwapıq siz tólemli shártnama ushın tólegen pulınızdı qaytarıp alıwınız múmkin.
Tek usi kontrakt ushin tólengen pullar rásmiy derekke tiykarlansa (yagniy usi dáramattan salıq óndirilgen bolıwı kerek), kontrakt summasınan salıqtı qaytarıp alıwıńız múmkin.
Ámeldegi miynet nızamshılıǵına muwapıq 1 stavkadan artıq islewge sheklew qoyılmaǵan.
Miynet kodeksiniń 184-statyasına muwapıq jumısı joqarı dárejedegi ruwxıy, aqılıy hám nerv zıyanlılıǵı menen baylanıslı bolǵan, yaǵnıy ayrıqsha ózgeshelikke ie bolǵan medicina xızmetkerleri, pedagoglar hám basqa kategoriyadaǵı xızmetkerler ushın jumıs waqtınıń dawamlılıǵı háptesine kóbi menen otız altı saat etip belgilenedi.
Mine, usı qaǵıydaǵa bola, tolıq stavkada islep atırǵan medicina xızmetkerleriniń háptelik jumıs saatı 36 saattan aspawı kerek. Basqasha aytqanda, 1 stavka islep atırǵan medicina xızmetkeri 1 háptede 36 saat islewi kerek.
Endi qarań! Usı kodekstiń 206-statyasında jumıstıń tamamlanıwı hám onıń keyingi kúni (smenada) baslanıwı arasındaǵı kúnlik (smeneler aralıǵındaǵı) dem alıwdıń dawamlılıǵı, sonıń ishinde dem alıw hám awqatlanıw ushın tánepis on eki saattan az bolıwı múmkin emes ekenligi belgilengen.
Qagıydanıń mazmunına bola xızmetkerdiń bir jumıs kúni menen ekinshi jumıs kúni arasındaǵı dem alıs waqtı 12 saattan az bolmawı shárt. Eger qaģıydanı terisine aylandırsaq, onda xizmetker 1 kúnde 12 saatqa shekem islewi múmkin. Miynet nızamshılıǵında xızmetkerlerdiń stavkasına baylanıslı anıq qaǵıyda belgilenbegen. Xızmetkerlerdiń stavkası joqarıdaǵı eki qaǵıyda menen anıqlanadı.
Demek, medicina xızmetkeri tolıq stavkada háptesine 36 saat, eger ol 1,5 stavkada islese, háptesine 54 saat islewi múmkin. Hesh qanday sheklew joq.
Juwmaqlap aytqanda, bul jaǵdayda siziń stavkanı azaytıw múmkin emes.
Siz biymálel 1.25 stavkada islewińiz múmkin. Stavkańızdı tiklew ushın rayonlıq ádillik bólimine múrájat etiwińiz kerek.
Ministrler Kabinetiniń 2023-jıl 10-noyabrdegi “Sociallıq qorǵawdıń birden-bir reestri” málimleme sisteması arqalı kem támiyinlengen shańaraqlardı anıqlaw hám olarǵa sociallıq napaqalar tayınlaw boyınsha elektron tárizde arza beriwdi engiziw ilajları haqqında”ǵı qararı qabıl etildi.
Qararǵa muwapıq, 2024-jıl aprelden baslap:
➤ puqaralar artıqsha qıyınshılıqlarsız onlayn túrde balalar napaqası hám materiallıq járdemge arza beriwi múmkin. Onda puqaralar Birden-bir interaktiv mámleketlik xızmetler portalı (YAIDXP) arqalı arzalardı jiberiw imkaniyatı jaratıladı.
➤ “Insan” sociallıq xızmetler oraylarınıń sociallıq xızmetkerlerine puqaralardıń tikkeley kelisimi menen “Birden-bir reestr” AT arqalı kem támiyinlengen shańaraqlardı anıqlaw hám olarǵa sociallıq napaqalar tayınlaw boyınsha elektron túrde arza beriw huqıqı beriledi.
Sonday-aq, usı qarar menen sociallıq napaqalardı tayınlaw normalarına tómendegi ózgerisler hám qosımshalar kirgizildi:
2023-jıl dekabr ayınan baslap:
➤ balalar napaqası hám materiallıq járdem tayınlanǵannan keyin “Birden-bir reestr” AT járdeminde hár ayda shańaraqtıń ekonomikalıq jaǵdayı avtomatlastırılıp monitoring etiledi hám shańaraqtıń ekonomikalıq jaǵdayı jaqsılanǵan bolsa (ekinshi kóshpes múlk yamasa turaq jay emes jay, jańa avtotransport satıp alǵan yamasa joqarı miynet haqısın alıwdı baslaǵan bolsa, napaqa tólemi toqtatıladı.
