Hár qanday mámlekettiń tariyxı – bul, birinshi náwbette, onda jasaytuǵın xalıqtıń tariyxı, xalqınıń sanı hám quramı, onıń ekonomikalıq hám sociallıq xarakterlerinde ѳz ańlatpasın tabadı. Xalıq sanı boyınsha anıq hám jámlengen maǵlıwmatlar xalıqtı dizimge alıw tiykarında alınadı.
Xalıqtı dizimge alıw juwmaqlarına qarap ѳtmish hám házirgi dáwir haqqında oy-pikirler júrgiziw hám keleshekti prognoz qılıw múmkin boladı.
Yaǵnıy, xalıqtı dizimge alıw mámlekette jasawshı barlıq adamlarǵa tiyisli bolǵan demografiyalıq hám sociallıq-ekonomikalıq maǵlıwmatlardı jıynaw, ulıwmalastırıw, bahalaw, analizlew hám daǵaza etiwdiń birden-bir processin óz ishine alıp, xalıq haqqında maǵlıwmatlardıń tiykarǵı deregi esaplanadı. Aymaqlardı rawajlandırıw hám jámiyettiń sociallıq qorǵawǵa mútáj qatlamlarına járdem kórsetiw boyınsha siyasiy hám basqarıw qararların qabıl etiw ushın zárúr maǵlıwmatlardı alıw imkaniyatın beredi. Bul xalıqtıń sanın isenimli esaplaw, sonday-aq, anıq belgilep qoyılǵan birden-bir esapqa alıw dáwirinde xalıqtıń jınısı, jası, shańaraq jaǵdayı, maǵlıwmatı, jasaw sharayatı, bántligi, milleti, puqaralıǵı, sonday-aq, basqa da demografiyalıq, social-ekonomikalıq túrleri boyınsha jeke tártipte esapqa alıw hám tolıq táriyiplewdiń universal usılın iske túsirgen halda rásmiy statistika sistemasında tiykarǵı rol oynaydı. Joqarıda atap ótilgenindey, bizde jaqın 30 jıl dawamında xalıqtı dizimge alıw ilajları ámelge asırılmadı. Bul óz gezeginde obektiv maǵlıwmatlardı jıynaw hám social-ekonomikalıq rejelerin anıq rejelestiriw máselelerine keri tásir kórsetti. Yaǵnıy, qay jerde hám qashan pútkúl xalıqtı real qamtıp alatuǵın emlewxana, mektep qurıp pitkeriw, talaplarına sáykes qánigelikler tayarlaw sıyaqlı sociallıq máseleler artqa tarta baslaydı.
Tariyxıy dereklerge qaraǵanda, xalıqtı dizimge alıw eramızdan aldınǵı 3 mıń jıllıqtan baslanǵan. Bul process dáslep Aziya, Afrika, Mısır, Hindistan, Qıtay hám Yaponiya mámleketlerin qamtıp alǵan.
M.Bekmuratov,
Kegeyli rayonı Statististika bóliminiń baslıǵı.
