Bárshemizge belgili, mámleketimizdiń hár bir salasında bir qatar keń kólemli reformalar ámelge asırılmaqta.
Ásirese, mámleketlik basqarıw uyımları nátiyjeliligin asırıw, puqaralardıń huqıqı xám erkinlikleri, olardıń nızamlı máplerin
hár tárepleme qorǵaw, ádil sudlawdı támiyinlew, puqaralarmızda mámleket siyasatına isenim ruӯxın asırıw, sociallıq ómirde jámiyetshilik qadaǵalawınan nátiyjeli paydalanıw, xalıq densawlıǵın bekkemlew hám basqada bir qatar keń kólemli jumıslar ámelge asırılmaqta.
Usınday náwbettegi úlken qádemlerden biri – 2021-jılǵa “Jaslardı qollap-quwatlaw hám xalıq salamatlıǵın bekkemlew jılı” atamasınıń beriliwi múnásibeti menen házirde keń jámiyetshilik dodalawına qoyılǵan mámleketlik Baǵdarlaması joybarı esaplanadı.
Usı mámleketlik baǵdarlama joybarında názerde tutılǵan hár bir máseleni keń jámiyetshilikke jetkeriw, onıń mazmun-áhmiyetin xalıqqa tuwrı xalıqshıl tilde túsndiriw oǵada áhmiyetli máslelerden biri bolıp qalmaqta.
Usı mámleketlik baǵdarlamanıń 1-baǵdarında mámleket hám jámiyet qurılısı sistemasın jetilistiriwdiń baslı baǵdarları belgilengen bolıp, usı baǵdar 19 bántten ibarat.
Usı baǵdarda 7 normativ-huqıqıy hújjetler joybarları, 2 nızam joybarı, 2 Prezident Pármanı joybarları, 5 Prezident qararı joybarların qabıl etiw, sonday-aq, 3 is-ilajlar rejeleri islep shıǵıwı belgilengen.
Mámleketlik baǵdarlamanıń 1-baǵdarında tómendegi NORMATIV-HUQUQÍY HÚJJETLER JOYBARLARÍN islep shıǵıw názerde tutılǵan.
1) Nızam dóretiwshiligi iskerligi hám nızamlar orınlanıwın támiynlew salasında Oliy Majlis palataları hámde mámleketlik basqarıwı hám jergilikli mámleketlik hákimiyatı uyımları arasında óz-ara birge islesiwdi ele de kúsheyttiriw.
2) Mámleketlik basqarıw uyımları iskerligin túp-tiykarınan jetilistiriw.
3) Ózbekstan Respublikası Prezidenti hújjetleri
hám tapsırmaları orınlanıwın qadaǵalawdıń jańa sistemasın jolǵa qoyıw.
4) Máhálle institutı iskerligin jetilistiriw.
5) Mámleketlik uyımlarında ashıqlıq hám áshkaralıqtı támiyinlew mexanizmlerin ele de jetilistiriw.
6) Mámleketlik uyımları qárejetleri boyınsha jámiyetshilik qadaǵalawın kúsheyttiriw.
7) Hákimlikler tárepinen “E-qaror” elektron sisteması arqalı qarar qabıl etiw ámleiyatın jolǵa qoyıw belgilengen.
Sonday-aq, Mámleketlik baǵdarlama joybarınıń birinshi baǵdarında tómendegi nızam joybarların islep shıǵıw belgilenbekte.
1) Jergilikli atqarıw hám wákillikli uyımları iskerligin
túp-tiykarınan jetilistiriw haqqında nızam joybarı.
2) “Biypul yuridikalıq járdem haqqında”ǵı nızam joybarın islep shıǵıw.
Sonıń menen qatarda, tómendegi PREZIDENT QARARÍ JOYBARLARÍN islep shıǵıw názerde tutılǵan.
1) Orta hám tómen buwın basqarıw uyımlarınıń iskerligin
túp-tiykarınan jetilistiriw haqqında Prezident qararı joybarı;
2) Mámleketlik pukaralıq xızmetinde kadrlardı tańlaw, olardıń mamanlıǵın asırıw xám iskerligin bahalaw boyınsha nátiyjeli
hám ashıq sistemanı engiziw.
3) Hayal-qızlardıń jámiyet hám mámleket basqarıwındaǵı statusın ele de asırıwǵa qaratılgan birden-bir sistema jaratıw.
4) Rayon byudjeti qárejetlerin qáliplestiriwde jergilikli xalıq hám jámiyetshiliktiń qatnasın támiyinlew.
5) Sóz erkinligin támiyinlew hám ǵalaba xabar quralların
hár tárepleme rawajlandırıw ushın huqıqıy tiykarlardı ele de kúsheyttiriw.
Mámleketlik Baǵdarlamada islep shıǵılıwı kózde tutılǵan PREZIDENT PÁRMANÍ JOYBARLARÍ:
Xalıq hám isbilermenlik subektleriniń mámleketlik uyımları menen múnásibetke kirisiwinde byurokratiyalıq tosıqlardı túp-tiykarınan qısqarttırıw.
Mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemleriniń roli hám áhmiyetin, sociallıq belsendiligin xám iskerliginiń nátiyjeligin asırıw.
Mámleketlik baǵdarlamada islep shıǵılıwı belgilengen is-ilajlar rejesine tómendegiler kirgizilgen:
Xalıq deputatları jergilikli Keńesleri sekretariatları iskerligi nátiyjeligin asırıw ámeliy is-ilajları.
2. Buxara qalasında “Turaqlı rawajlanıw maqsetlerine erisiwde parlamentleraralıq global sherikshilik” atamasında xalıqaralıq forumın 2021-jıl 24-iyun sánesinde ótkeriw is-ilajlar rejesi.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti saylawına tayarlıq kóriw hám onı kóterińki ruwxta ótkeriw boyınsha anıq sharalardı belgilew názerde tutılǵan.
Usınnan mámleketlik baǵdarlama joybarında Ózbekstan Respublikası Prezidenti hújjetleri hám tapsırmaları orınlanıwın qadaǵalawdıń jańa sistemasın jolǵa qoyıw názerde tutılmaqta.
Usı máseleler boyınsha házirde Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Mámleketlik uyımları hám shólkemlerinde Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń hújjetleri hám tapsırmaları orınlanıwın nátiyjeli shólkemlestiriw, sonday-aq, orınlaw intizamın bekkemlew is-ilajları haqqında”ǵı Prezident Pármanı joybarı islep shıǵılǵan bolıp, usı huqıqıy hújjet jámiyetshilik arasında keń dodalanbaqta.
Párman joybarında – Ádillik ministrligi nızamlı iskerligine tosqınlıq etiw hám májbúriy bolǵan kórsetpeler talapların orınlamaw, “Ijro.gov.uz” sistemasına zárúr maǵlıwmatlardı kirgizbew
yaki Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń hújjetleri
hám tapsırmaların óz múddetinde orınlamaw yaki sapasız orınlaw jaǵdayları boyınsha lawazımlı shaxslardıń juwapkershiligin asırıw, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń hújjetleri
hám tapsırmaların orınlawshılarǵa jetkeriw, túsindiriw, ámeliyatta qollawǵa kómeklesiw hám qadaǵalaw boyınsha Ádillik ministrligi wákilliklerin keńeyttiriw, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń hújjetleri hám tapsırmaları orınlanıwın shólkemlestiriwde jámiyetshilik qatnası hám qadaǵalawın keń jolǵa qoyıw maqsetinde “jámiyetshilik esitiwleri” hám “jámiyetshilik monitoringi” sistemaların engiziw hám bul processte puqaralıq jámiyeti institutları, ǵalaba xabar quralları hám puqaralardıń belsene qatnasıwın támiyinlew, tallawlar tiykarında mámleketlik uyımlarınıń orınlawǵa kesent beretuǵın artıqsha wazıypa hám funkciyaların qısqarttırıw, ǵalaba xabar qurallarında xalıqqa reformalar áhmiyeti hám nátiyjelerin jetkerip barıwǵa karatılǵan “Prezident kararları – ómirde hám qadaǵalawda” atamasında kórsetiw hám basqa da shıǵıwlar shólkemlestiriw sitemasın jolǵa qoyıw, mámleket uyımlarındaǵı orınlaw sapası hám jaǵdayın wálayat, rayon hám qala xalıq deputatları Keńeslerinde, respublika dárejesinde bolsa – Ministrler Kabinetinde hár ayda sın dodalap barıw ámeliyatın engiziw názerde tutılmaqta.
Maǵlıwmat sıpatında sonı aytıp ótiw múmkin, 2010-2016-jıllarda jılına ortasha 121 hújjet, 2017-2020-jıllarda jılına ortasha
456 hújjet qabıl etilgen bolsa, aqırǵı 4 jılda hújjetler sanı ortasha 3,7 esege asqan.
Házirde Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń qadaǵalawǵa alınǵan 38 mıńan artıq tapsırmaları bar bolıp, usıǵan alternativ sistema qáliplestirilip, mámleketlik uyımlarınıń (62 den) sanı 36 ǵa (55%) asırılǵan. Házirde olardıń sanı 98di quraydı.
Joybarda Ádillik ministrligi tárepinen orınlaw máselesinde pútkilley jańa sistema islep shıǵılmaqta, yaǵnıy usı sistema tórt basqıshtan ibarat “Nátiyjeli orınlaw sisteması” (Policy implementation) engiziw usınıs etilmekte.
Usı sistemanıń birinshi basqıshında – orınlawdı joybar dáwirinde rejelestiriw.
Bunda, hújjet joybarları “Joybarda – ámelde” principi tiykarında real imkaniyatlar hám orınlamaw qáwipi tereń analiz kılındı.
Xalıqaralıq tájriybede, máselen AQShta, Ullı Britaniyada
hám basqa bir qatar rawajlanǵan mámleketlerde hár bir tapsırmanıń maqseti, qáwip-qáterleri, bahalaw ólshemi, kútilip atırǵan nátiyjesi belgilenedi. Áyne usınday talap xalıqaralıq standart shólkemi tárepinen qabıl etilgen “ISO 9001” xalıqaralıq standartında názerde tutılǵan.
Ekinshi basqıshta – Ádillik ministrligi hám onıń aymaqlıq bólimsheleri tárepinen tapsırmalar orınlaw shólkemlestiriledi hám bul processke kómeklesiledi.
Ásirese, tapsırmalardıń mazmun-mánisi “paket” principi tiykarında jetkeriledi, reformalarǵa qaratılǵan tapsırmalar boyınsha infografika, slayd, tallaw materiallar hám video sabaqlar tayarlap beriledi.
Orınlawǵa kómeklesiwge ádillik uyımlarınıń bárshe resursları mobilizaciya etiledi.
Bunnan tısqarı, hákimler xám basshı lawazımına tayınlanǵanlar
orınlaw máseleleri boyınsha háptelik jańa baǵdarlama tiykarında oqıtıladı (mámleketlik basqarıw akademiyası).
Hár bir qabıl etilgen hújjetlerdiń áhmiyeti mámleketlik uyımlarına, sonday-aq, “máhállebay” principi tiykarında xalıqka jetkeriledi.
Sonıń menen birge, televidenie hám radiolarda atqarıw intizamı máseleleri boyınsha hár 15 kúnde taraw hám aymaqlar kesiminde “Prezident qararları – ómirde hám qadaǵalawda” ataması astında rubrikalar jolǵa qoyıladı.
Usı atamada sın dodalawlar menen birge, qararlar orınlanıwı boyınsha unamlı tájiriybeler de keń jarıtıladı.
Mexanizm usınnan ibarat, hár bir rayon kesiminde sherikshilikti jolǵa qoyıw boyınsha aylıq is-rejeleri tastıyıqlanadı. Hár bir qabıl etilgen jańa qarar eń áwele aymaqlıq ádillik uyımına kelip túsiwi, bul barısta qaysı basshı ne jumıs qılıwı kerekligi, jumıstı qanday shólkemlestiriw zárúrligi tolıq kórsetiledi
hám hákimlerge orınlaw ushın kirgiziledi.
Sonday-aq, hár ayda orınlarǵa shıǵıp, qararlar orınlanıwı boyınsha mánzilli hám tarawlıq úyreniwler ótkeriliwi belgilenbekte.
Tiykarǵı itibar – qararlar orınlanıwın shólkemlestiriwdegi sistemalı mashqalalardı anıqlap, olardıń sheshimleri boyınsha anıq usınıslardı islep shıǵıw hám sheshiwge kómeklesiw.
Bunnan tısqarı, mámleketlik baǵdarlamada mámleketlik basqarıwı uyımları iskerligin túp-tiykarınan jetilistiriw boyınsha
normativ-huqıqıy hújjet joybarın islep shıǵıw názerde tutılǵan.
Usı hújjet joybarında basqarıwda bir-birin tákirarlaytuǵın vedomstvolar, funkciyalar hám byurokratiyalıq tosıqlardı
hám májilisbazlıqtı qısqarttırıw, ministrlik hám vedomstvolar iserliginde qarar qabıl etiw processlerin ápiwayılastırıw, sanlı texnologiyalardı keń engiziw esabınan jumıs processlerin optimallastırıw, joqarıdaǵı sharalar nátiyjesinde mámleketlik basqarıw xızmetkerleri sanınıń ortasha 15 payızǵa shekem optimallastırıw, ministrliklerde iskerligin rayon, qala, awıl
hám máhálle kesiminde rejelestiriw sistemasın engiziw názerde tutılmaqta.
Yaǵnıy, kórsetip ótilgen máselelerde mámleketlik basqarıwı salasında qaǵazbazlıq hám májilisbazlıqlarǵa qarsı usınıslar islep shıǵılǵan bolıp, jaqında byurokratiya boyınsha qarar joybarı dodalawǵa qoyılıp, joqarı turıwshı uyımlarǵa kirgizilgen.
Májilisbazlıqlar — mámleket xızmetshileriniń tiykarǵı jumısınan shalǵıtıp, waqtın joyıtıwǵa alıp keledi.
Sonıń ushın Prezident tapsırması tiykarında Ádillik ministrligi májilislerin keskin qısqarttırıw, waqıttı qadaǵalawǵa alıw, jıynalıslarǵa aymaqlardan qatnasıwshılardı qatnastırıw
ushın qatań talaplar qoyılatuǵın hújjet joybarı islep shıǵıldı.
Mámleketimizdiń tiykarǵı baslı jónelislerinen biri – kúshli sociallıq qorǵaw siyasatın ámelge asırıw esaplanadı.
Bul máselede búgingi kúnge shekem bir qatar jumıslar ámelge asırılıp kelinbekte.
Usınday jańa qádemlerden biri – mámleketlik baǵdarlaması joybarında “Biypul yuridik járdem haqqında”ǵı nızam joybarın islep shıǵıw belgilengen.
Usı nızam joybarında biypul yuridik járdem salasında xalıqaralıq standartlar hám xalıqaralıq tájiriybeni esapqa alǵan halda, kem támiynlengen hám basqa sociallıq qorǵawǵa mútáj bolǵan puqaralarǵa biypul yuridik járdem kórsetiwdiń shólkemlestiriw-huqıqıy mexanizmleri, kem támiynlengen hám basqa sociallıq qorǵawǵa mútáj bolǵan puqaralar ushın jınayıy, hákimshilik, puqaralıq isleri boyınsha mámleket tárepinen biypul yuridik járdem alıw imkaniyatların keńeyttiriw, mámleket esabınan yuridik járdem kórsetetuǵın advokatlardı elektron tańlaw sistemasın engiziw názerde tutılmaqta.
Juwmaq qılıp aytqanda, usı mámleketlik baǵdarlaması joybarı dodalawında belsene qatnasıp, usı normativ-huqıqıy hújjetler boyınsha óz pikir hám usınıslarıńız benen katnasıwǵa shaqırıp qalamız.
S.Asanov, Kegeyli rayonı Ádillik bóliminiń baslıǵı.
